Javna površina na Vračaru

autori: Marko Todorović, dipl.inž.arh. i Maja Simić dipl.inž.arh.
prva nagrada na javnom konkursu

Mekenzijeva ulica

Mekenzijeva ulica pripada kategoriji glavnih gradskih saobraćajnica i ima značajnu ulogu u sistemu primarne ulične mreže Beograda. Od Slavije do Čuburskog parka Mekenzijeva ulica menja svoj karakter, od gradske saobraćajnice konstantnog uličnog profila i nepromenljive ulične i visinske regulacije okolnih objekata, do saobraćajnice 'vračarskog' karaktera, sa objektima bez jasnog sistema u pogledu visinske i ulične regulacije i promenljivog boniteta. Haotičnost ambijenta ulice, uslovljena vrlo frekventnim saobraćajem, parkiranim automobilima uz površine trotoara, kao i već navedenim nepostojanjem kontinualnog urbanog karaktera, jeste preovladjujući utisak koji ovaj prostor stvara. Iz perspektive pešaka, nije lako definisati postojeći elemenat ili zamisliti novi koji bi mogao da se nametne kao dominanta i poveže prostor u celinu jasnog identiteta, a da bude u srazmeri sa okruženjem. 
Po predlogu iz Detaljnog urbanističkog plana, proširenjem uličnog profila na račun pešačkih površina, utvrđuje se značaj ove ulice i njegova uloga u saobraćajnom sistemu Beograda. Zabranom parkiranja na prostoru ulice i trotoara dobio bi se dominantan ulicni sistem koji bi promenio karakter ovog gradskog prostora. Uvodjenjem uniformnog sistema popločavanja površina trotoara, kao i linijskog rasporeda zelenila uz ulicu (drvoreda), dobila bi se jedinstvena i uredna linearna površina, baza ovog segmenta grada. Medjutim, uvodjenje reda i sistema u regulaciju objekata, kao drugog bitnog aspekta ovog prostora, je moguće kroz dug proces razvoja grada. Očigledno je da zadatak ovog konkursa i mogući predlozi za njegovo rešavanje , daju odgovor na samo jedan aspekt problema Mekenzijeve ulice.

Naš predlog se zasniva na prihvatanju saobraćaja kao dominantnog elementa ovog prostora, i pokušaju da se reaguje u okviru prostora kolovoznih traka. Pored jednostavnog rešenja partera popločavanjem i ozelenjavanjem, postoji i potreba da se reaguje u prostoru ove ulice nezavisno od postojeće urbane strukture koja se nameće svojim haosom i neujednačenošću.

Uočeni preovladjujući elementi ove ulice, koji je čine prepoznatljivom na nivou grada jesu TROLE, i njihova brojnost. Veoma često se može čuti od gradjana da je to 'ulica sa trolama'. Kroz Mekenzijevu ulicu prolaze četiri od osam trolejbuskih gradskih linija, 19, 21, 22 i 29. Prema režimu gradskog saobraćaja u Mekenzijuvu ulicu, iz jednog smera, trole na liniji 19, 21 i 22 ulaze na svakih 7-8min, a trola na liniji 29 na svakih 3-4min. To znači da u periodu od 10 minuta ulicom prolazi 6 trola sa brojem 29 i po 2 trole na linijama 19, 21 i 22. Ako pretpostavimo da je troli potrebno 5 minuta da prodje kroz ulicu, dolazimo do prosečnog broja od 6 trola koje su uvek prisutne u ulici.

Veoma često pogled pešaka na suprotnu stranu ulice je zatvoren trolom, i one su najčešće neizostavne u vidokrugu prolaznika. Kretanje trola ili tramvaja neretko izaziva varničenje žica kao spontan dogadjaj u prostoru koji naglašava dinamiku gradskog života. Zašto onda trole ne bi postale same DOGAĐAJ U PROSTORU, pokretni elementi uličnog mobilijara koji daju specifičan karakter ulici kroz koju prolaze? 
Trole kao pokretno zelenilo, trole kao pokretno osvetljenje, trole kao pokretne platforme za street art......

Upotreba vozila gradskog saobraćaja kao nosilaca reklamnih poruka nije strana u Beogradu. Korišćenje vozila za prenošenje drugih ideja, ne isključivo onih koje podržavaju razvoj potrošačke svesti gradjana, takodje nije nerealna. Trole, kao vid ekološkog saobraćaja, same po sebi su nosioci važne ideje koja je posebno aktuelna u savremenom svetu. Na ovaj način bi se ta ideja mogla unaprediti, naglasiti.

Rešenje slobodne javne površine

Javnu površinu na uglu ulica Knjeginje Zorke i Mekenzijeve je moguće posmatrati samo u kontekstu već objašnjenog, dominantnog sistema saobraćajnice Mekenzijeve ulice. Ova ulica, kao vazna gradska saobraćajnica bez dominacije neke druge vrste aktivnosti (npr.trgovina, kulturni sadržaji), nije prostor zadržavanja već prostor kretanja (kretanje automobila, vozila gradskog prevoza, ljudi) ili kratkog zadržavanja ( ljidi koji čekaju gradski prevoz).Obzirom na blisku poziciju u odnosu na ulicu, i ne tako veliku površinu koju zahvata, a samim tim i nemogućnost da se razvija po dubini i od ulice, potrebno je razmotriti njenu moguću ulogu kao prostora za okupljanje ljudi. Negativne uticaje izuzetno prometnog saobraćaja je moguće delimično neutralisati ogradjivanjem prostora od ulice, nekom vrstom fizičkih barijera, odnosno introvertnošću prostora. Neosporna je i blizina javnih zelenih površina kao što su Čuburski park i Svetosavski plato, izizetnog kvaliteta i već razvijene aktivnosti. Da li je moguće aktivirati ovakav prostor, urbanisitčki artikulisan uvodjenjem elemenata mobilijara i zelenila, ukoliko mu se ne dodeli nova uloga?

Uočena mesta sa najvećom koncentracijom ljudi u Mekenzijevoj ulici jesu trolejbuske stanice. Izmeštanjem jedne od stanica na prostor zadate javne površine značajno bi se povećala aktivnost ovog prostora. Zadržavanjem elemenata zelenila na ovom prostoru, kao njegovog najvećeg kvaliteta, i njegovim unapredjenjem, stvorili bi specifičnu zelenu stanicu gradskog prevoza, najkarakterističniju i verovatno najatraktivniju u gradu.

Dominantan element koji bi dodatno definisao ovaj prostor jeste i neophodna nadstreha koja bi se pojavila kao zeleni volumen iznad površine trga. Pored elemenata zelenila, deo ove nadstrehe bila bi i žičana kostrukcija, potkonstrukcija za zelenilo. Upotreba ovakve konstrukcije je samo ponavljanje elementa trolejbuskih žica koje čine da prostor ulice ne doživljavamo samo kroz površinu već i kroz volumen. Pored žičanih čvorišta koja se pojavljuju na ulasku u ulicu sa Slavije i ispred Čuburskog parka, gde ulica menja pravac, na ovaj način nastaje još jedno 'čvorište' i značajna tačka duž Mekenzijeve ulice.

Kao neophodni elementi uličnog mobilijara koji bi trebalo da budu sastavni deo stanice pojavljuju se površine za sedenje, boksovi sa dnevnom štampom, bitnim informacijama o gradu.....Aktiviranjem ovog prostora mogli bi zaživeti i sadržaji u prizemlju objekata ispred kojih se prostire ova javna površina.

Ovim konceptom ova javna površina postaje dinamično mesto brzih promena i dešavanja, slučajnih susreta i kratkog zadržavanja.